Son 100 yılın en büyük 5 ekonomik krizi nasıl yaşandı?

Ekonomik krizler, çoklukla ekonomik balonlar, berbat idare, jeopolitik riskler yahut doğal afetler üzere nedenlerle ortaya çıkar ve finansal sistemlerin istikrarını derinden sarsarak tarihin akışını tesirler. Investing.com’un uzman muharrirleri, son 100 yılın en büyük 5 ekonomik krizini ve bu krizlerin nasıl aşıldığını ayrıntılı bir halde inceledi.

Ekonomik krizler hem global hem de mahallî ölçekte finansal sistemlerin istikrarını sarsan kıymetli dönüm noktalarıdır. Birçok vakit tarihin istikametini değiştirebilecek ölçüde derin tesirler bırakan bu krizler, ekonomik balonlar, idare yanılgıları, jeopolitik çatışmalar yahut doğal afetler üzere çeşitli faktörlerle tetiklenir. Bu makalede, tarihteki en büyük beş ekonomik krize yakından bakacak, bu krizlerin nasıl aşıldığını ve akabinde global iktisadın hangi yollardan geçtiğini ele alacağız.

1929 Büyük Buhran

1929'daki Büyük Buhran, çağdaş tarihin gördüğü en çarpıcı ekonomik gerilemelerden biriydi. ABD'de pay senedi piyasalarının çöküşü, binlerce bankanın iflası ve sanayi üretimindeki dramatik düşüşle karakterize edilen bu devrin tesirleri, kısa müddette tüm dünyayı sarstı. Temel besin ve temel mal üretimi durma noktasına geldi, fabrika kapatmaları ve işten çıkarmalar sürat kazandı. ABD üzere endüstrileşmiş ülkelerde işsizlik oranları yüzde 25'e kadar çıktı. Bu, mali sistemin tüm dünyadaki güvenilirliğini derinden sarstı ve ülkelerin ticaret yollarını kapatmasından dolayı memleketler arası ticaret durma noktasına geldi.

Krizin Sona Ermesi 

Büyük Buhran'dan çıkış süreci epeyce karmaşıktı ve birkaç yılı buldu. ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt'in 1933'te başlattığı ekonomik canlanma programı "New Deal", buhranın hafiflemesinde kritik rol oynadı. Kamu altyapı projelerine büyük yatırımlar yapıldı, sanayi dalları desteklendi ve bankacılık sisteminde kıymetli ıslahatlar gerçekleştirildi. Birebir periyotta, dünya genelinde artan askeri harcamalar, bilhassa II. Dünya Savaşı’nın yaklaşmasıyla birlikte sanayi talebini artırarak ekonomik canlanmayı teşvik etti. Böylelikle, işsizlik azalmaya ve üretim artmaya başladı, bu da ekonomik toparlanmanın anahtarı oldu.

1973 Petrol Krizi 

1973 Petrol Krizi, Yom Kippur Savaşı’nın akabinde OPEC ülkelerinin ABD ve Batı Avrupa'ya petrol ambargosu uygulamasıyla tetiklenen bir güç krizi olarak başladı. Petrol fiyatlarının dört katına çıkması, dünya genelinde enflasyonu artırarak global ekonomik sakinliğe yol açtı. Batı ülkelerinde ekonomik büyüme yavaşladı, enflasyon yükseldi ve işsizlik arttı. Bu periyotta “stagflasyon” terimi ekonomik literatüre girdi ve güç güvenliği konusu ülkelerin gündemlerinin üst sıralarına yerleşti.

Krizin Sona Ermesi 

Krizin sona ermesinde, ülkelerin güç siyasetlerini tekrar ele alması değerli bir rol oynadı. ABD ve Avrupa ülkeleri güç verimliliği artırmak için yeni teknolojilere yöneldi ve alternatif güç kaynaklarına yatırım yapmaya başladı. Ayrıyeten, petrol ihracatçısı ülkelerle olan diplomatik ilgiler geliştirildi. Arz-talep istikrarının yine kurulması ve üretimin artışıyla birlikte, petrol fiyatları yavaş yavaş istikrara kavuştu. Memleketler arası Güç Ajansının (IEA) kurulması üzere tedbirler, gelecekteki güç krizlerine karşı daha hazırlıklı olunmasını sağladı.

1997 Asya Finans Krizi

1997'de Tayland'da başlayan Asya Finans Krizi, kısa müddette Güneydoğu Asya ülkelerine yayıldı ve finansal sistemlerin sert biçimde sarsılmasına yol açtı. Bölgedeki yüksek borçlanma ve spekülatif yatırımlar sürdürülemez bir düzeye ulaşmıştı. Döviz kurları ve pay senedi piyasaları çöküş yaşarken, bölgesel ticaret hacmi önemli biçimde daraldı. Güney Kore, Endonezya ve Malezya üzere büyük ekonomiler bile krizin tesiriyle sarsıldı ve milletlerarası yatırımcılar süratle piyasadan çekildi.

Krizin Sona Ermesi

Bu kriz, Memleketler arası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankasının devreye girmesiyle hafifletildi. Etkilenen ülkelere acil yardım paketleri sağlandı ve mali daldaki ıslahatlarla ekonomik istikrar sağlanmaya çalışıldı. Ülkeler bankacılık dallarını tekrar yapılandırdı, regülasyonları sıkılaştırdı ve ekonomik idare kapasitelerini geliştirdi. Ayrıyeten, krizin akabinde Asya ülkeleri, döviz rezervlerini artırarak ve ekonomik iş birliklerini güçlendirerek finansal sistemlerini daha dirençli hale getirdi. Bu adımlar, krizin son bulmasına ve bölge ekonomilerinin vakitle toparlanmasına yardımcı oldu.

2008 Global Finans Krizi

2008 Global Finansal Krizi, ABD'de subprime mortgage piyasasındaki erimeyle başlayan ve kısa müddette tüm dünyayı etkileyen kapsamlı bir ekonomik çöküntüydü. Büyük finans kuruluşlarının iflasları, konut fiyatlarındaki düşüş ve global kredi sıkışıklığı, bankacılık sistemini ve dünya ekonomilerini tehdit etti. Finansal piyasalarda inanç kaybı yaşandı ve birçok ülkede ekonomik küçülme ve yüksek işsizlik oranları görüldü. 

Krizin Sona Ermesi

Temel itici güç, dünya genelinde koordineli merkez bankası müdahaleleri ve hükümetlerin büyük ölçekli mali teşvik paketleriydi. ABD Merkez Bankası (Fed) ve Avrupa Merkez Bankası (ECB) üzere kurumlar likidite önlemleri aldı ve faiz oranlarını indirdi. Hükümetler, bankaların kurtarılması ve ekonomik büyümenin teşviki için tarihin en büyük kurtarma paketlerini uyguladı. Bankacılık kesimine getirilen yeni regülasyonlar, finansal sistemin gelecekte misal bir krize karşı daha sağlam olmasını sağladı. Bu entegrasyon ve ıslahatlar, yavaş ancak istikrarlı bir ekonomik toparlanmanın yolunu açtı.

Euro Bölgesi Borç Krizi 

Euro Bölgesi Borç Krizi, 2009 yılında Yunanistan’ın borçlarını ödeyememe riski ile başladı ve İrlanda, Portekiz, İspanya ve İtalya üzere ülkelerde de finansal istikrarsızlığa yol açtı. Euro sisteminin yapısal zayıflıkları ile birleşen yüksek borç ve bütçe açıkları, piyasalarda panik yarattı. Ülkelerin borçlanma maliyetleri süratle arttı ve kemer sıkma siyasetleri halk ortasında büyük rahatsızlıklar doğurdu. 

Krizin Sona Ermesi

Krizin üstesinden gelmek için Avrupa kurumları, çeşitli önlemleri hayata geçirdi. Avrupa Merkez Bankası, düşük faiz siyasetlerini ve tahvil alımlarını artırarak piyasaların rahatlamasına katkıda bulundu. Avrupa İstikrar Mekanizması’nın kurulması, kriz yaşayan ülkelere mali yardım sağladı. Birçok ülkede sert mali ıslahatlar ve bütçe disiplini uygulandı. Avrupa seviyesinde ekonomik entegrasyonun güçlendirilmesi ve mali düzenlemelerin sıkılaştırılması, krizin üstesinden gelinmesinde tesirli oldu. Avrupa Merkez Bankası’nın kriz sırasında benimsediği "ne gerekiyorsa yaparız" siyaseti, piyasalarda itimadı tekrar tesis etti ve krizin sona ermesine yardımcı oldu.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı