İyilik yapan, iyilik görenden daha mutlu oluyor!

Toplumda pek çok olumsuzluk olsa da güzel insan olmayı seçmenin ve güzellik yapmanın kendimize ve diğerlerine olumlu katkılar sağladığını lisana getiren Psikoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tayfun Doğan, “İyilik yaparken, karşı tarafın onurunu korumak da epey değerlidir. Yaptığımız yeterlilik kişi üzerinde bir yük hissettirmemelidir. Yani yalnızca güzelliği yapmak yetmez, onu zarafetle de yapmak gerekir.” dedi. İyilik yapmak yalnızca diğerlerine değil, birebir vakitte uygunluk yapan şahsa de memnunluk getirdiğini anlatan Prof. Dr. Tayfun Doğan, “Yapılan araştırmalara nazaran, düzgünlük yapan beşerler, güzellik görenlerden daha memnun oluyor. Uygunluk, kişinin içsel tatminini artırarak genel memnunluğunu pekiştiriyor.” dedi. 

İyilik yapmak beyin ve vücut eczanesini harekete geçirdiğini söyleyen Prof. Dr. Tayfun Doğan, “Biyokimyasal değişiklikler, kişinin daha huzurlu, sakin ve keyifli hissetmesini sağlar. Bu da ruhsal ve fizikî sıhhati olumlu halde takviyeler. Tüm bunlardan yola çıkarak, düzgünlük düzgünleştiriyor diyebiliriz.” dedi.

Üsküdar Üniversitesi Psikoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tayfun Doğan, güzelliğin insan hayatındaki değerine değindi.

İnsanlar, bazen sevgi dolu ve nazik, bazen de zalim ve berbat olabilirler 

Yazar Leo Buscaglia’nın “Bir dokunuşun, bir gülümsemenin, nazik bir kelamın, içten bir dinlemenin, samimi bir iltifatın ya da ömrü dönüştürme potansiyeline sahip en küçük bir ihtimam göstermenin gücünü hafife alıyoruz” kelamına atıfta bulunan Prof. Dr. Tayfun Doğan, tarih boyunca insanların birbirlerine hem memnunluk hem de acı kaynağı olduğunu söyledi.

İnsanlar ortasında bencil ve acımasız davrananlar olduğu üzere, diğerlerine yardım eden ve fedakâr davrananlar da bulunduğunu kaydeden Prof. Dr. Tayfun Doğan, şöyle devam etti:

“Yapılan deneyler, 14-18 aylık bebeklerin, tanımadıkları birine yardım etmeye eğilimli olduklarını göstermektedir. Ayrıyeten, bebeklerin güzel ve makûs karakterleri ayırt edebildikleri ve güzel karakteri ödüllendirme eğiliminde oldukları da gözlemlenmiştir. Bu ve gibisi pek çok deney, doğuştan gelen bir ahlak ve adalet hissine sahip olduğumuza kanıt olarak gösterilmektedir. Bununla birlikte beşerler, bazen sevgi dolu ve nazik bazen de zalim ve makûs olabilirler. Psikologlar, insanların her iki potansiyeli de taşıdığını belirtmektedirler. Bu durum, içimizde hem yeterlilik hem de kötülük tohumlarını barındırdığımızı ve hangisini beslersek onun büyüdüğünü ortaya koymaktadır. Meşhur öyküyü bilirsiniz. Yaşlı Kızılderili, içimizde biri düzgün biri berbat iki kurdun yaşadığını ve daima hengame ettiklerini söyleyince torunu sormuş: ‘Hangisi kazanacak?’ Yaşlı Kızılderi: ‘Hangisini beslersek o kazanacak’ demiş.”

İçinde uygunluk barındıran insan davranışları neler?

Literatürde içinde güzellik barındıran insan davranışlarının prososyal davranışlar olarak nitelendirildiğini anlatan Prof. Dr. Tayfun Doğan, “Prososyal davranışların bünyesinde, özgecilik üzere hiçbir karşılık beklemeksizin, yerine nazaran kendinden fedakarlığı da içeren davranışlar olduğu üzere cömertlik, merhamet, insaniyet, yardımseverlik, iyilikseverlik, aziz gönüllülük, nezaket, şefkat, sevgi, hürmet, özveri ve vefa üzere davranışlar da bulunmaktadır.” dedi.

Merhamet arttıkça memnunluk da artıyor…

Merhametin, insanların düşünceli vakitlerinde onlara takviye olmak, onların acılarını, sıkıntılarını ve meşakkatlerini anlamak, hafifletmek ya da giderme uğraşı olarak tanımlanabildiğini kaydeden Prof. Dr. Tayfun Doğan, “Merhametin aksiyon boyutu da kelam bahsidir. Merhamet yalnızca bir his değil, tıpkı vakitte aksiyon gerektiren bir davranış biçimidir. Bir kişinin yaşadığı ezayı anlamak, empati yapmak ve ona yardımcı olmak bu sürecin bir kesimidir. Acıma ve merhamet ise tıpkı şey değildir. Acıma bazen kibir ve üstten bakış duygusu yaratabilecekken, merhamet ilgi ve hürmet üzerine konseyidir. Merhamet eksikliği ise ekseriyetle acımasız, duyarsız ve katı yürekli olmakla tanımlanır. Merhametsiz bireylerde bencillik ve kıskançlık üzere olumsuz hisler da ağır bir formda görülebilir. Merhamet, toplumsal bağlantıları sağlıklı tutan ve bireylerin memnunluğunu artıran bir faktördür. Yaptığımız bir çalışmada memnunluk ile merhamet ortasında müspet istikamette münasebetler bulmuştuk. Yani, bireylerin merhamet seviyeleri arttıkça memnunluk seviyelerinin de arttığı sonucuna ulaşmıştık.” diye konuştu.

Merhametten maraz doğar mı?

“Merhametten maraz doğar” üzere kelamların, yeterlilik yapmanın ya da merhametli olmanın her vakit yeterli sonuçlar doğurmadığını, bazen problemlere yol açabileceğini anlatmak için kullanıldığını da lisana getiren Prof. Dr. Tayfun Doğan, “Bu kelamlar, kimi insanların düzgünlük yaptıklarında ziyana uğramış olmalarından kaynaklanabilir. Fakat, karşı tarafın berbat davranışını merhametli davranışa bağlamak yanlışsız değildir. Merhametli olmak, hakikat olanı yapmaktır; karşı tarafın berbatlığı kendi karakterinin bir sonucudur. Bazen beşerler, merhametli olmamayı ya da düzgünlük yapmamayı haklı göstermek için ‘merhametten maraz doğar’ gibi sözleri kullanırlar. Yani, merhamet göstermemenin sebeplerini açıklamak adına bu sözleri rasyonel bir münasebet olarak sunarlar. Lakin, bu atasözünde, bilinen manasının ötesinde, kuralları ihlal eden, hata işleyen ve toplumdan dışlanan şahıslara merhamet gösterildiğinde, bunun meselelere yol açabileceği anlatılmak isteniyor olabilir.” biçiminde konuştu.

İyiliği yapmak yetmez, zarafetle de yapmak gerekir!

Kimi vakit düzgün olmanın saflık olarak görülebildiğini ancak yeterli olmanın her vakit manalı olduğunu kaydeden Prof. Dr. Tayfun Doğan, “Toplumda pek çok olumsuzluk olsa da yeterli insan olmayı seçmek ve güzellik yapmak, kendimize ve diğerlerine olumlu katkılar sağlar. Mario Levi'nin belirttiği üzere, bu kadar berbatlığın olduğu bir dünyada yeterlilik yapmak ve yeterli olmak isyan etmek üzeredir ve bir enayilik değil, güçlü bir duruştur. Pek çok kötülük var olsa da etraf makûs beşerlerle dolu olsa da düzgün insan olmaktan vazgeçmemek gerektiğini düşünüyorum. Lakin yeterlilik yaparken, karşı tarafın onurunu korumak da hayli kıymetlidir. Yaptığımız düzgünlük kişi üzerinde bir yük hissettirmemelidir. Yani yalnızca yeterliliği yapmak yetmez, onu zarafetle de yapmak gerekir.” dedi.

İyilik, genetiği de etkiliyor… 

Prof. Dr. Tayfun Doğan, uygunluk yapmanın ruhsal ve fizikî sıhhatimiz üzerindeki tesirine de değinerek, şöyle devam etti:

“İyilik yapmak yalnızca diğerlerine değil, tıpkı vakitte düzgünlük yapan bireye de memnunluk getiriyor. Yapılan araştırmalara nazaran, düzgünlük yapan beşerler, düzgünlük görenlerden daha memnun oluyor. Yeterlilik, kişinin içsel tatminini artırarak genel memnunluğunu pekiştiriyor. Yalnızca güzellik yapmak değil düzgünlüğe şahit olmak da birebir formda insanları memnun edebilmektedir. Hatta geçmişte yaptığınız bir uygunluğu hatırladığınızda bile güya şu anda düzgünlük yapıyormuşsunuz üzere kendinizi uygun hissedersiniz ve memnun olursunuz. Yeterlilik yapmanın fizikî sıhhate da olumlu tesirleri var. Sistemli gönüllülük faaliyetlerinde bulunan bireylerin, yaşlılık periyotlarında mevt riski azalmaktadır. Ayrıyeten, diğerlerine yardım etmek, kalp sıhhati üzerinde de olumlu tesirler yapmaktadır. Yapılan araştırmalar, güzellik yapmanın gen sözünü bile olumlu istikamette etkileyebileceğini ortaya koymuştur.”

İyilik yapmak beyin ve vücut eczanemizi harekete geçiriyor  

İyilik yapmanın beynimizde ve bedenimizde müspet değişikliklere yol açtığını da söyleyen Prof. Dr. Tayfun Doğan, “Başkalarına yardım etme üzere davranışlar beyin kimyasallarını tesirler ve daha yeterli bir ruh haline bürünmemize yardımcı olur. Bilhassa oksitosin, serotonin ve dopamin üzere kimyasalların salınımı artar, gerilim hormonu kortizol ise azalır.  Yani yeterlilik yapmak beyin ve vücut eczanemizi harekete geçiriyor. Örneğin oksitosin hormonu, kalp hastalıklarından korunmaya yardımcı olabilecek anti-inflamatuar özelliklere sahiptir. Oksitosin, ayrıyeten huzur ve sakinlik duygusu yaratır, acıyı azaltır ve bağışıklık sistemini güçlendirir. Bu biyokimyasal değişiklikler, kişinin daha huzurlu, sakin ve keyifli hissetmesini sağlar. Bu da ruhsal ve fizikî sıhhati olumlu formda takviyeler. Tüm bunlardan yola çıkarak, yeterlilik güzelleştiriyor diyebiliriz. Bugün pek çok terapist danışanlarına sistemli yeterlilik davranışlarında bulunmayı önermektedir.” formunda konuştu.

İyilik yapmak, özsaygıyı artırıyor

İyilik yapmanın insanın hayatına mana katan bir hareket olduğunu lisana getiren Prof. Dr. Tayfun Doğan, “Başkalarına yardımcı olmak büyük bir manevi tatmin sağlar ve kişi manalı bir şey yaptığı hissiyle dolar. Ayrıyeten yeterlilik yapmak, özsaygıyı artırır. Birey, diğerlerine yardım ettiğinde içsel olarak kendisiyle kıvanç duyar. Faziletli davranışlar gösterdiğinde, kendine olan hürmeti artar ve bu da mental sıhhatini olumlu tarafta tesirler.” dedi.

Nezaket sahibi ve yardımsever birisi olmak cazipliği de artırıyor

Pozitif psikoloji alanında hedonik ahenk ismi verilen bir kavram bulunduğunu ve hedonik ahengin, başlangıçta memnun eden şeylerin vakitle tesirini kaybetmesi durumu olduğunu anlatan Prof. Dr. Tayfun Doğan, “İhtiyaç sahiplerine yardım etmek, hedonik ahenkle uğraş eder zira düzgünlük yaparak, sahip olduğumuz zenginliklerin farkına varırız. Bu da mevcut halimizi takdir etmemizi sağlar ve hasebiyle mutluluğumuzu artırır. Güzellik yapmak, toplumsal bağları güçlendirir. Toplumsal dayanak ağı kurar, daha sevilen ve güvenilen biri olmamıza yardımcı olur. Özgeci, merhametli, yardımsever insanlara karşı daha yakın hissetmemiz şaşırtan bir durum değildir. Araştırmalar, nezaket sahibi ve yardımsever birisi olmanın cazipliği artırdığını göstermektedir.” diye konuştu.

İyilik toplumsal olarak da yararlar sağlıyor

İyiliğin kişisel olduğu kadar toplumsal manada da yararlar sağladığına vurgu yapan Prof. Dr. Tayfun Doğan, şöyle devam etti:

“İyiliğin ve nezaketin yaygın olduğu toplumlarda genel hayat kalitesi ve memnunluk seviyesi de yüksek olmaktadır. Böylesi toplumlarda, beşerler kendilerini inançta hissetmekte, içinde yaşadıkları topluma ilişkin hissetmekte ve onun gelişmesi için uğraş etmektedirler. Uygunluğun hâkim olduğu toplumlarda bireyler toplumsal ve duygusal dayanağı ağır bir halde hissetmektedirler. Bu durum da yalnızlık ve izole olmuşluk hisleri yaşamalarının önüne geçebilmektedir. Toplum olarak tek bir organizma üzere bütün olarak hareket etmeyi öğrenmemiz gerekiyor. Bu da lakin yeterliliği artırmakla mümkün olabilir.”

İyiliği artırmak ismine neler yapılabilir?

Toplum olarak düzgünlük ve merhameti artırmaya muhtaçlığımız olduğunu tabir eden Prof. Dr. Tayfun Doğan, “Kötülüğü, nobranlığı, nezaketsizliği ve şiddete eğilimli olmayı havalı olmaktan çıkarmamız gerekiyor. Çocuklarımıza gerek aile içerisinde gerekse okullarda güzellik yapmayı öğretmemiz gerekiyor. Bunun da en âlâ yolu örnek olmaktır. Zira çocuklar her şeyden çok model alma yoluyla öğrenmektedirler. Bu tıp bir öğrenme de hayatın içinden, yaparak yaşayarak bir öğrenme olduğu için kalıcılığı daha yüksektir. Çocuklar yeterlilik davranışlarına şahit olmalı ve güzellik yaptıklarında takdir edilmelidirler. Tüm problem yeterliliği bir karakter ve alışkanlık haline getirmektir. Toplumsal medya günümüzde hepimizin his ve davranışlarını etkilemede tahminen de en büyük hisseye sahiptir. Toplumsal medyanın bu gücünden faydalanmalı ve güzellik hareketleri başlatmalıyız. Gördüğümüz nezaket ve düzgünlük olaylarının yaygınlaşması ve diğerleri tarafından da görülmesi için bir şeyler yapmalıyız. Bunun düzgünlüğün saklı yapılması prensibine ziyan vereceğini düşünmüyorum. Tam bilakis insanların umudunu artıracağına ve düzgünlüğün yaygınlaşmasına katkı sağlayacağına inanıyorum.” formunda kelamlarına son verdi. 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı