Esad'ın af kararı, Suriyeli sığınmacıların geri dönüşüne etki edebilir mi?

Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ın af kararı ve Türkiye’deki Suriyeli sığınmacılar konusunu kıymetlendiren Milletlerarası Münasebetler Uzmanı Doç. Dr. İbrahim Arslan, “Türkiye’deki Suriyeli sığınmacıların ülkelerine dönüşleri insani, Türkiye ve Suriye açısından iç ve dış politik boyutları olan bir husustur.” dedi.

 Türkiye’deki Suriyeli sığınmacıların büyük bir kısmının, rejime muhalefet ya da rejim baskısı nedeniyle Türkiye’de bulunduğunu hatırlatan Doç. Dr. İbrahim Arslan, “Bu bireylerin ülkelerine döndüklerinde kendilerinin ve yakınlarının can güvenliklerinin sağlanacağı, kamu hizmetine erişimde ıstırapla karşılaşmayacakları, iç karışıklık öncesinde sahip oldukları mal varlıklarının iade edileceği ve gündelik ömürlerini sürdürme konusunda Suriye idaresinden kaynaklanan rastgele bir baskıyla karşılaşmayacaklarına ikna edilmeleri gerekmektedir.” dedi.

Üsküdar Üniversitesi Memleketler arası Alakalar Yüksek Lisans Programı öğretim üyesi Doç. Dr. İbrahim Arslan, Suriye Devlet Lideri Beşar Esad’ın çıkardığı af kararı ve Türkiye'deki Suriyeli sığınmacıların dönüş sürecine dair değerlendirmelerde bulundu.

Affın Suriyeli sığınmacılar üzerindeki tesiri ne olacak?

Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ın, 22 Eylül 2024 tarihinden evvel hata işleyenler için af çıkardığını hatırlatan Doç. Dr. İbrahim Arslan, af kararnamesinin topluma ve devlete önemli akın teşkil eden birtakım hatalar, rüşvet, sahtecilik ve genel ahlaka karşıt kimi kabahatleri kapsamadığını lisana getirdi.

Suriye’de yaşayanların üç ay, Suriye dışında yaşayanların ise dört ay içinde aftan yararlanmak için ilgili makamlara başvurmak zorunda olduğunu da kaydeden Doç. Dr. İbrahim Arslan, “Bu mühletlerin aşılması halinde, aftan yararlanmak mümkün olmayacaktır. Türkiye açısından af kararı kapsamında ‘Suriye’de ilan edilen af, Türkiye’deki Suriyeli sığınmacıların geri dönme isteğini nasıl etkileyebilir?’, ‘Affın kapsamı ve şartları göz önünde bulundurulduğunda, geri dönmek isteyen sığınmacıların karşılaşabileceği potansiyel riskler nelerdir?’, ‘Bu riskler, sığınmacıların geri dönüş kararını tesirler mi?’ ve ‘Sığınmacıların inançlı bir halde geri dönüşü için neler yapılabilir?’ sorularının karşılıklarının bulunması değerli görülüyor.” dedi.

Türkiye’nin son devirde Suriye’ye yönelik dış siyasetindeki değişime dikkat…

Geçmişte Esad rejiminin misal af kararları çıkardığını hatırlatan Doç. Dr. İbrahim Arslan, şöyle devam etti:

“Suriye’de 2011’den bu yana devam eden iç karışıklık müddetince Suriye idaresince yaklaşık yirmi defa af çıkarıldığı göz önünde bulundurulduğunda, birinci bakışta, 22 Eylül 2024 tarihinden öncesinde işlenen hatalara yönelik affın, evvelki af kararlarından farksız olduğu ve Türkiye’deki sığınmacılar için rastgele bir tavır değişikliğine neden olmayacağı öngörülebilir, lakin bu yaklaşımın, Türkiye’nin son periyotta Suriye’ye yönelik dış siyasetindeki değişimi göz gerisi ettiği tabir edilmelidir.”

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Beşar Esad ile görüşmek istemesi…

Bilindiği üzere Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, 21 Eylül 2024 tarihinde, "Türkiye ile Suriye ortasındaki münasebetleri olağanlaştırmak gayesiyle Beşar Esad ile görüşmek istedik. Artık karşı tarafın yanıtını bekliyoruz." açıklamasında bulunduğunu da kaydeden Doç. Dr. İbrahim Arslan, “Bu noktadan hareketle Esad’ın, Erdoğan’ın açıklaması ile birebir periyoda denk gelen af kararnamesinin dikkat alımlı olduğu belirtilmelidir. Türkiye’deki Suriyeli sığınmacıların ülkelerine dönüşleri insani, Türkiye ve Suriye açısından iç ve dış politik boyutları olan bir bahistir. Türkiye’deki Suriyeli sığınmacıların büyük bir kısmı, rejime muhalefet ya da rejim baskısı nedeniyle Türkiye’de bulunmaktadır. Bu şahısların ülkelerine döndüklerinde kendilerinin ve yakınlarının can güvenliklerinin sağlanacağı, kamu hizmetine erişimde badireyle karşılaşmayacakları, iç karışıklık öncesinde sahip oldukları mal varlıklarının iade edileceği ve gündelik hayatlarını sürdürme konusunda Suriye idaresinden kaynaklanan rastgele bir baskıyla karşılaşmayacaklarına ikna edilmeleri gerekmektedir.” diye konuştu.

Sorunun tahlili için Türkiye’nin Rusya’yla birlikte hareket etmesinin önemi…

Türkiye’deki Suriyeli sığınmacılar konusunun, son periyotta, Türk kamuoyunda sıkça tartışılan başlıkların ön sıralarında yer aldığını, iktidar ve muhalefeti önemli olarak karşı karşıya getirdiğini de tabir eden Doç. Dr. İbrahim Arslan, şunları lisana getirdi:

“Düzensiz göç bağlamında, Türkiye’ye gelen öteki göçmenler üzere Suriyeli sığınmacıların da önümüzdeki süreçte, başta iç güvenlik olmak üzere Türkiye’de önemli meselelere neden olabileceği görüşü, Türk kamuoyunda tartı kazanmaktadır. Türkiye’de yaklaşık 13 yıllık bir mühlet içinde oluşan bu sorunun tahlili, partiler üstü bir anlayışı gerekli kılmaktadır. Bu kapsamda, Suriyeli sığınmacıların insan hak ve onuruna yakışır biçimde ülkelerine dönmelerinin sağlanmasına yönelik olarak TBMM’de kümesi olan partilerin iştirakiyle bir yol haritasının belirlenmesi ve Suriye hükümetinin daha kapsamlı ve yürekli adımlar atması noktasında teşvik edilmesi kıymetli görülmektedir. Sorunun tahlili için Türkiye’nin Rusya’yla birlikte hareket etmesinin, Beşar Esad’ın sürece takviyesini sağlayacağı/artıracağı öngörülebilir.”

Suriyeli sığınmacıların dönüşlerinin sağlanmasına yönelik yol haritası… 

Doç. Dr. İbrahim Arslan, Türkiye’deki Suriyeli sığınmacıların ülkelerine dönüşlerinin sağlanmasına yönelik olarak belirlenecek yol haritasında “Suriyeli sığınmacıların insan haklarına uygun biçimde ülkelerine dönüşlerinin ve ülkelerinde emniyetli biçimde hayatlarını idame etmelerinin sağlanmasına taban teşkil edecek yasal düzenlemelerin Suriye hükümetince yapılması”,         Suriye’nin toprak bütünlüğünün temel alınması”, “Türkiye-Suriye ortasında kapsamlı güzel komşuluk, güvenlik ve işbirliği muahedesinin imzalanması (İsrail’in bölgedeki saldırgan tavrını artırdığı konjonktürde, Türkiye-Suriye yakınlaşması daha da kolaylaşabilir.)”, “Suriye’nin tekrar inşasına yönelik alınabilecek tedbirler”, “Suriye’deki sürecin izlenmesine yönelik olarak -mümkünse BM’nin öncülüğünde- Rusya, İran ve Türkiye’nin iştirakiyle bir milletlerarası düzeneğin oluşturulması”, “Uygun şartları sağlamadığı tespit edilen Suriyeli sığınmacılara verilen Türk vatandaşlığının yine gözden geçirilmesi” mevzuları üzerinde durulmasının gerektiğini de vurguladı.

Suriyeli sığınmacıların insan haklarına uygun biçimde ülkelerine dönüşleri nasıl olacak?

“Suriyeli sığınmacıların insan haklarına uygun biçimde ülkelerine dönüşlerinin ve ülkelerinde emniyetli biçimde hayatlarını idame etmelerinin sağlanmasına yer teşkil edecek yasal düzenlemelerin Suriye hükümetince yapılması” konusuna da dikkat çeken Doç. Dr. İbrahim Arslan, üzerinde durulmasının gereken öteki mevzuları da şöyle sıraladı:

“Suriye’nin toprak bütünlüğünün temel alınması; Türkiye-Suriye ortasında kapsamlı düzgün komşuluk, güvenlik ve iş birliği muahedesinin imzalanması (İsrail’in bölgedeki saldırgan tavrını artırdığı konjonktürde, Türkiye-Suriye yakınlaşması daha da kolaylaşabilir.); Suriye’nin tekrar inşasına yönelik alınabilecek önlemler; Suriye’deki sürecin izlenmesine yönelik olarak -mümkünse BM’nin öncülüğünde- Rusya, İran ve Türkiye’nin iştirakiyle bir milletlerarası düzeneğin oluşturulması; Uygun şartları sağlamadığı tespit edilen Suriyeli sığınmacılara verilen Türk vatandaşlığının yine gözden geçirilmesi.”

Kapsamlı ve uzun soluklu diplomatik çabayı gerektiriyor

Doç. Dr. İbrahim Arslan, sözlerini şöyle tamamladı:

“Sonuç olarak; Türkiye’deki Suriyeli sığınmacıların ülkelerine dönüşlerinin, Beşar Esad’ın imzaladığı son kararname çerçevesinde, yalnızca kendi isteklerine bırakılabilecek bir sorun olmadığı düşünülmekte; tahlile ulaşılabilmesinin kararlılıkla, iç kamuoyunda ortak tavır geliştirerek, Suriye hükümeti ve muhalifler de dahil olmak üzere ilgili tüm tarafların taleplerini dikkate alan, kapsamlı ve uzun soluklu diplomatik çabayı gerektirdiği değerlendirilmektedir.”

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı