"Bu proje ile daha doğru ve istikrarlı aktivite ve uzay havası tahminleri yapılabilecek"

Ege Üniversitesi (EÜ) Gözlemevi Müdürü Doç. Dr. Hasan Ali Dal’ın yürütücülüğünü yaptığı “Farklı Kütlelerden Manyetik Faal Yıldızların Flare Doyum (Saturasyon) Düzeyinin, Yıldız Evrim Sürecinde Dönme Devrine Nazaran Değişimi” isimli proje TÜBİTAK- ARDEB 1001-Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı kapsamında desteklenmeye uygun bulundu.

Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, proje grubunu makamında ağırlayarak muvaffakiyetler diledi. Ege Üniversitesinin güçlü bir Ar-Ge ve inovasyon altyapısı ile bilim üretme ekosistemine sahip olduğunu vurgulayan Rektör Prof. Dr. Budak,  “Tam akredite, öğrenci odaklı, araştırma üniversitesi olarak yenilikçi fikirler üretmeye,  bu fikirleri projelere dönüştürmeye devam ediyoruz. Geliştirdiğimiz bilimsel ekosistem içerisinde akademisyenlerimiz ve araştırmacılarımız nitelikli projeleri literatüre ve bilim dünyasına kazandırmayı sürdürüyorlar. Gözlemevi Müdürü Doç. Dr. Hasan Ali Dal’ın ve takımının geliştirdikleri proje TÜBİTAK nezdinde desteklemeye hak kazandı. Cumhuriyetimizin ikinci asrını ‘Türkiye Yüzyıl’ını Türk bilim yüzyılı yapma vizyonumuza hazırladıkları proje ile katkı veren takımımızı tebrik ediyorum” dedi.  

Proje yürütücüsü Doç. Dr. Hasan Ali Dal ise “Astronomi ve Astrofizik alanında yıldız aktivitesi alanında yapılan çalışmalar, Güneş’in sergilediği Güneş Aktivite Çevrimi’nde son dört çevrimin genliğinin düştüğünü göstermektedir. Güneş Aktivite Çevrimi, kısaca Güneş yüzeyinde gözlenen leke sayısının vakitle değişimi ile ortaya çıkar. Güneş lekeleri, Güneş yüzeyinde ortaya çıkan, manyetik aktivite ve plazma etkileşimi ile ortaya çıkan geniş ölçekli bir sürecin modülüdür. Lakin bu aktivite süreci, birebir vakitte güçlü enerji salınımlarınında yaşandığı bir süreçtir. Hasebiyle Güneş Aktivite Çevrimi’nin takip edilmesi kıymetlidir, zira Güneş’te ne vakit şiddetli patlamaların ve güç salınımlarının olacağı Dünya’daki hayat için çok kritiktir. Patlamaların sayısını ve şiddetinin arttığı periyotlarda, gerek haberleşme ve gerekse de güç nakil çizgileri üzere yüksek tansiyonlu sınırlarının korunumu yanı sıra uzaydaki uyduların yapısal bütünlüğü de risk altına girer. Lakin Güneş Aktivite Çevrimi, uzun yıllardır çok çalışılmış bir olgu olmasına rağmen, Güneş’in ne vakit ne yapacağı hala daha tam olarak belirlenememektedir. Örneğin son dört Güneş Aktivite Çevrimi, şu an içerisinde bulunduğumuz aktivite çevriminin  oldukça sakin geçeceğini işaret ediyordu. Ancak 2021 yılında başlayan şu anki çevrim beklenenin tersine çok aşırı şiddetli bir halde geldi ve hala daha devam etmektedir” diye konuştu.

Güneş Aktivite Çevriminin tam belirlenemez durumunun son dört yüz yıl içerisinde birçok defa kendini ortaya koyduğuna dikkat çeken Doç. Dr. Hasan Ali Dal, “Dolayısıyla, her birinin uzunluğu 11 yıl olan Günek Aktivite Çevrimi’nin dışında Güneş güya öbür bir döngüsel davranışa da sahip üzere görünmektedir. İşte bu nedenle 2018 yılında, daha şimdi şu anki çevrim başlamadan evvel bu hususta bir doktora çalışması başlattık. Üniversitemiz Fen Bilimleri Enstitüsü öğrencisi Ezgi Yoldaş bu hususta son 45 yıllık datayı tahlil ederek, Güneş yüzeyinde her 11 yılda aktivite yapıları artıp azalsa da bu aktivite yapılarında güç salınımın üst düzeyinin yaklaşık 30 yıllık diğer bir çevrime daha sahip olduğunu ortaya koymuştur” dedi.

“Bu mevzuda Türkiye’de birinci defa yapılan çalışma niteliği taşıyor”

Doç. Dr. Hasan Ali Dal, “Üniversitemizde yürütülen ve Türkiye’de ilkez yapılan böylesine bir çalışmanın sonucunda ortaya çıkan bu bulgunun öteki yıldızlarla da test edilmesi gerekmektedir. Bu nedenle, 2023 yılında yürütücülüğünü yaptığımız ‘Farklı Kütlelerden Manyetik Faal Yıldızların Flare Doyum (Saturasyon) Düzeyinin, Yıldız Evrim Sürecinde Dönme Periyoduna Nazaran Değişimi’ isimli proje TÜBİTAK- ARDEB 1001-Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı kapsamında desteklenmeye uygun bulundu. Teknolojik gelişmelerin yanı sıra ‘Türkiye Yüzyılı’nda, Türk Uzay Bilim Misyonu’ kapsamında ülkemizin elini güçlendirecek en kıymetli ögelerden biri ‘Uzay Havası’dır. Yürüttüğümüz tez ve 2024 yılı prestiji ile başladığımız ‘Farklı Kütlelerden Manyetik Etkin Yıldızların Flare Doyum (Saturasyon) Düzeyinin, Yıldız Evrim Sürecinde Dönme Periyoduna Nazaran Değişimi’ başlıklı projenin bu hususta çok büyük getirileri olacaktır. Bu proje ile Güneş’te gözlenen değişimlerin yıldızlardaki benzerleri de değerlendirilip, yıldızların bu aktivite değişimlerinde aktif olan sürecin ne olduğu belirlenecektir. Hasebiyle da Güneş’in varsayımların dışına çıkan davranışları açıklanıp, daha yanlışsız ve daha istikrarlı aktivite kestirimleri ve uzay havası kestirimleri yapılabilecektir. Bu iddiaların, iki temel ehemmiyeti vardır. Varsayımların yanlış yapılması çabucak her yıl ülkelere milyarlarca dolar ekonomik kayıplar yaşatırken, devre dışı kalan haberleşme ve güç nakil sınırları nedenniyle direkt toplumsal yaşama da gözle görünür tesirleri olmaktadır. Bu nedenle, Güneş Aktivite Çevrimine dair varsayımların doğruluk düzeyini artıracak ve bilinmeyen, kapalı kalmış her bulgu ülkelere çok büyük ekonomik getiri sağlayacaktır” diye konuştu. 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı